İnceleme alanına ait birimlerin jeolojisinin ve hidrojeolojisinin tespiti ve yeraltı suyu taşıma potansiyelinin belirlenmesi amacıyla sondaj işlemine başlanmadan önce jeofizik etüd çalışması mutlaka tavsiye edilmektedir. Bir nevi yeraltının röntgenin çekilmesi demek olan jeofizik etüd, elde edilen rezistivite değerlerinin değerlendirilmesi ile mevcut yer altı suyunun miktarı ve kalitesi hakkında da bize çok önemli bilgiler vermektedir. Bununla birlikte elde edilecek suyun tuzluluk (NaCl), acılık (CaSO4), veya diğer kirlenmelere maruz kalıp kalmadığı, dolayısı ile kullanıma uygun olup olmadığı tespit edilebilmektedir. Böylece emek, zaman ve para kaybı önlenmiş olup, sağlıklı bir sondaj çalışması yapılabilmektedir.
Etüd çalışmaları sahada Jeofizik mühendislerimizin dikey elektriksel (rezistivite ) ölçü almasıyla başlamaktadır. Daha sonra elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarılarak bölgenin hidrojeolojisi çıkartılarak sondaj çalışmalarına yön verilmektedir.
Aşağıda “Schulumberger Elektrot Dizilimi” metodu ile yapılan etüd çalışmalarının prensiplerine dair kısa bilgiler sunulmuştur.
TEKNİK BİLGİLER VE JEOFİZİK UYGULAMA
Çalışma alanında gerek su taşıyabilecek birimin gerekse diğer birimlerinin kalınlıkları, derinlikleri varsa tektonik oluşumları saptamaya yönelik Jeofizik Resistivite etüdü yapılmıştır. Rezistivite çalışması Düşey Elektrik Sondaj ( DES ) şeklinde yapılmıştır.1 profil oluşturacak biçimde 3 noktada DES ölçüleri yapılmıştır. Araştırma derinliği AB / 2 = 2 ile 150 m. arasında seçilmiştir. Çalışmada Schlumberger Elektrot Dizilimi uygulanmıştır.
Uygulanan Yöntemin Açıklaması:
DES yöntemi ; yatay ve yataya yakın tabakaların araştırılmasında en etkin yöntemdir. Bu uygulama ile yeraltı durumunu derinlere doğru incelemek olanaklıdır.Schlumberger elektrot diziliminde ( şekil 1 ) görüldüğü gibi O noktasına göre simetrik dizilmiş bir çizgi boyunca 4 elektrot bulunur. A ve B noktalarında çelik alaşımlı çubuklar akım elektrotu, M ve N noktalarında polarize olmayan potlar potansiyel elektrotu olarak kullanılır.
A ve B noktalarında yere uygulanan akımın oluşturduğu elektrik alanı ( Potansiyel Gradient ) M ve N noktalarından ölçülür, ölçülen değerler aşağıda verilen bağıntı kullanılarak hesaplanır ve görünür rezistivite değerleri bulunur.
ρa = Görünür Rezistivite ( ohm.m )
ΔV = Ölçülen Potansiyel ( mV )
I = Yere Uygulanan Akım ( mA)
K = Dizilim Katsayısı
Ölçüler Doğru Akım Rezistivite aleti ile alınmıştır. Aletin duyarlığı 0.1 mV mertebesindedir.
ÖLÇÜLERİN DEĞERLENDİRME İÇİN HAZIRLANMASI
Arazide alınan ölçüler formüle göre hesaplanarak görünür rezistivite değerleri hesaplanır. Hesaplanan rezistivite değerleri düşey eksende, ölçü derinliği ( AB / 2 ) yatay eksende olmak üzere işaretlenerek logaritmik kağıtlara dökülür.Böylece jeolojik tabakaların yüzeyden derine doğru görünür rezistivite değişim grafikleri elde edilir.Grafiklerin kaydırma tekniği ile düzeltilip Orellana – Mooney model eğrileri ile çakıştırılması sonucunda tabakaların gerçek rezistivite ve kalınlıkları belirlenir. Her ölçü noktası için bu işlem tekrarlanarak elde edilen değerler ölçü noktalarının altına yazılıp tabaka sınırları belirlenir. Hazırlanan bu veriler kullanılarak “ Elektrik Yapı Kesitleri “ hazırlanır.
